Zeeuws Vlaanderen

Wandelen in Zeeuws Vlaanderen en Het Grenslandpad

Need more information in english: marlaine@home.nl

De eerste 17 jaar van mijn leven heb ik doorgebracht in Zeeuws Vlaanderen. Ik kom oorspronkelijk uit Kloosterzande (in het dialect : van Klaoster – Klôôster eigenlijk, met dank aan Carlo Buysrogge) in Oost Zeeuws Vlaanderen tussen Perkpolder (voormalige veer Kruiningen – Perkpolder) en Hulst (‘Ulst) en ben natuurlijk nog steeds supporter van de vv Hontenisse (Klaoster). Foto van 21 April 2002: Hontenisse – Axel 3-0. De mannen van Klaoster kampioen vaneigen.

LAW-paden:

Het Krekenpad, het Grenslandpad en het Deltapad
Het Krekenpad loopt van Bergen op Zoom naar Sluis (vv). Ik heb het boekje uit 1984 (St. LAW Amsterdam). Inmiddels is Het Krekenpad opgenomen in Het Grenslandpad (Valkenswaard-Sluis, 294 km.), beschreven in het gelijknamige boekje van de St. LAW Amersfoort. Inmiddels is ook deze route weer veranderd (in Zeeland door de komst van de Westerscheldetunnel, maar ook in Noord -Brabant) en loopt nu van Sluis naar Thorn in Limburg (“Wandelen tussen Het Zwin en De Maas” – 363 km, ISBN 90 71068 62 5, Wandelplatform LAW Amersfoort 2004). Over het Grenslandpad heeft ook Romain van Damme (van ‘De Koewacht’) geschreven in De Stem-Uitgids van 9 mei 1996: ‘Op de grens tussen wandelen en dromen’. Van recentere datum is ‘LAW of Doe het zelf. Te voet door het Zeeuws-Vlaamse boerenland’ (Op Pad mei/juni 1999, blz. 54-57). Verder is interessant de site Grenspalen van Nederland van Eef Berns. Ook het Deltapad (aanloop naar de GR5) loopt door Zeeuws Vlaanderen (en grotendeels langs de Zeeuwse kusten naar -of vanuit- Hoek van Holland).

In Bergen op Zoom beginnen (of eindigen) ook het Floris V-pad (Van de Oosterschelde naar de Waddenzee), een variant van het Deltapad en de GR5 naar/van Visé.
Van het (oude) Grenslandpad heb ik in 1995 het stuk gelopen van Bergen op Zoom tot net voorbij het voormalige Fort St. Livinus (net ten zuiden van Axel). Tussen Bergen op Zoom en Kruiningen is vooral indrukwekkend het stuk langs de Westerschelde van (net voor) Waarde naar de veerhaven van Kruiningen. We zitten hier vlak bij het het Verdronken Land van Valckenisse.

Dan met de boot met de beroemde erwtensoep (“met worst?”) en broodjes kroket naar Perkpolderhaven. “Maar dit is geen wegrestaurant, het is een waterrestaurant, dat is het gekke. Door de ramen zie je zeeschepen varen, meeuwen vliegen, of een zeehond spelen op de Platen van Ossenisse als je erg veel geluk hebt” (Cees Maas: ‘Watereten’).

Vanaf half maart 2003 is naar het schijnt Zeeuws Vlaanderen definitief “uit zijn isolement” gehaald met de Westerscheldetunnel. Een ‘cadeautje uit ‘Olland’ waar niet iedereen om heeft gevraagd. Romain van Damme heeft de gevoelens van veel Zeeuws-Vlamingen hierover prachtig verwoord in BN/DeStem van zaterdag 19 juni 1999 .

Dit gulle gebaar heeft serieuze gevolgen voor het Grenslandpad. Tot dusver stak men de 5 km. van de Westerschelde in 15 minuten over met de boot Kruiningen-Perkpolder. Vanaf medio maart 2003 zal men aangekomen bij (voorheen) “de boot in Kruiningen” in Goes moeten zien te komen (15-20 km). Bussen zullen er bij de haven in Kruiningen in ieder geval niet meer staan. Vervolgens in Goes een bus zien te vinden die je via de tunnel naar Hoek-Terneuzen-waarschijnlijk Axel- en dan naar Hulst brengt (25-30 km). Nu zit je op zo’n 15 km van waar je het Grenslandpad moet vervolgen. Waarschijnlijk met de bus naar Kloosterzande (10 km) en de laatste 5 met taxi of te voet naar Perkpolder. Een variant is Kruiningen – Bergen op Zoom – Antwerpen – Hulst etc. Maar hoe dat moet, zou ik niet graag uitzoeken.

Bovenstaande geldt ook voor de uit hun isolement gehaalde bewoners van dit gedeelte van Zeeuws Vlaanderen.

Er is -gezien vanuit Zeeuws Vlaanderen- een nieuw tracé ontwikkeld waarbij wandelaars gebruik kunnen maken van de bus door de Westerscheldetunnel. Het oude traject wijkt vanuit Sluis gezien af bij Boekhoute en gaat door het Braakmangebied naar Terneuzen. Met de bus naar s-Heerenhoek, daar uitstappen en door de Zak van Zuid Beveland naar Kruiningen waar de route weer opgepikt kan worden. Het is de bedoeling dat het stuk door het “ontsloten gebied” in Oost Zeeuws Vlaanderen (Perkpolder – Hulst) ook in stand wordt gehouden, voor de die-hards. Voor Perkpolder bestaan inmiddels grootse plannen: Gebiedsontwikkeling Perkpolder

Ook op het Deltapad (veer Vlissingen – Breskens) zal het veranderen. Naar verluid komt daar een ‘voetveer’.
Nog bestaande veerverbindingen in Zeeland

Om met Romain te spreken: “Goede reis”

Over de nieuwe route Sluis – Thorn: Wandelfreaks van Digna van den Broek

Als de boot aankwam op Perkpolder zag je aan de rechterkant van de veerhaven ‘den dijk’ waar ik elke vrije zomerse dag en -middag voetballend en zwemmend doorbracht ‘mee mannen as Bennie de Waol, Jan Asselman en Jantjen Bohaort’. Alleen Jan Bogaert is Kloaster trouw gebleven. IJ e taorom helijk, want nen hoeijen aos hao nie uit zijnen polder.

Voor de wandelroute moet je ‘den dijk’ aan de andere kant oversteken richting Walsoorden en dan ‘list Den Eeck’ richting Kruisdorp. Rechts kun je de kerk van Klaoster zien (van den Groenendijk eigenlijk). Mijn ouderlijk huis staat op enkele honderden meters afstand daarvan. Dan gaat de route langs Lazjwèrde (Lamswaarde) en den Zandberg richting ‘Ulst.

Het laatste stuk voor ‘Ulst -de Liniedijk- is prachtig net zoals het oude stadje Hulst zelf. Vergeet niet over de stadswallen om Hulst heen te lopen. En mocht je honger hebben, ga dan eens naar het Hof van Vlaanderen

Na Hulst richting De Kijkuit langs het Groot Eiland omgeven door kreken, over de Achtste Verkorting, de Tweede Verkorting (namen herinnerend aan de inpoldering van de Braakman). De route gaat verder richting Sluis. Dit stuk staat voor de zomer van 1999 op ons programma.

Tip: neem pleisters mee want je loopt grotendeels over verharde wegen.

Zomer 1999 (we waren dus eerder geeindigd bij het voormalige Fort St. Livinus (net ten zuiden van Axel):
– Fort St. Livinus – (de brug over het kanaal van Gent naar Terneuzen in) Sas van Gent (22 km.): langs de Rode Sluis, door de oude vlasstreek met uitzicht op de kerk van Siedurpe en langs het natuurgebied Canisvliet. Voor mosselliefhebbers: niet zo ver van Sas van Gent ligt Philippine. Verder: net over de grens in België ligt Zelzate met de voor fietsers interessante Turfstekerroute
– (de brug over het kanaal van Gent naar Terneuzen in) Sas van Gent – Brug van Sint Jan in Eremo (België (28 km.): Hier loopt ook de GR5A-Noord. Tussen Assenede en Boekhoute is de route gewijzigd (het stuk door de Capellepolder is afgesloten). Je moet nu via de Kapelledijk!! Dit staat niet of nauwelijks aangegeven. Vooral vanuit de andere richting (Boekhoute) is het lastig te vinden. Wij kwamen toevallig wandelaars tegen die het stuk goed kenden en die vertelden dat vele wandelaars hier al in de problemen waren gekomen, vervolgens lange stukken langs het Leopoldkanaal.
– Brug van Sint Jan in Eremo (België) – Heille (18,5 km): Het stuk langs de Boerekreek was lastig omdat het pad helemaal was dichtgegroeid. Zoveel mogelijk het water gevolgd en tenslotte weer verder langs het Leopoldkanaal met nog vele herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Via Eede (waar Wilhelmina in 1945 weer in Nederland kwam en bij mij al vroeg bekend, vaak gezongen op de lagere school “Van d’Ee tot Hontenisse”) door (af en toe) de maïsvelden en langs het Belgische Middelburg naar Heille.
– Heille – Sluis (10,5 km.): Op het eerste stuk nogal wat prikkel- en schrikdraad-afsluitingen. Op de Zeedijk kwamen we terecht tussen de deelnemers aan een Belgische wandeldag. Wachttijden bij de zelfbedieningspont over de Damse Vaart. Het pontje stond vol met wandelaars en met in de ogen van de Belgen net iets te luidruchtige ‘Ollandse fietsers. In het eindpunt van het Grenslandpad Sluis nog een extra rondje over de wallen gemaakt.

Vanaf het pontje over de Damse Vaart kun je verder naar Brugge en Oostende over de GR5a Noord

Voor overnachtingsadressen: Overnachten Grenslandpad

Het Grenslandpad begint in Valkenswaard.

(Rond)wandelingen:

Scheldeland: GR122 – Hulst-Doornik

Rondje Zeeuws Vlaanderen te voet: www.wandelenzvl2014.nl en rondjezeeuwsvlaanderentevoet.blogspot.nl

ANWB Wandelgids Zeeland met 25 wandelingen. Zeer aan te bevelen: in Hulst over de wallen en door de vesting en de wandeling over de Liniedijk. Bij Klaoster over de Mariadijk en langs de Westerschelde. De oude forten rond Siedurpe (Zuiddorpe). Met dank aan de familie Kindt te Zwammerdam.

De wandel- en fietsroutes van de gemeente Hontenisse. Boekjes gratis te verkrijgen bij het Gemeentehuis in Kloosterzande (of in ‘Ulst tegenwoordig). Manuel Eijsackers weet er alles van. Voor fietsers: de Herbergroute door het Land van Hulst.

Voor de natuurliefhebber: Het Verdronken Land van Saefthinge met gids.
Meer informatie: Het Bezoekerscentrum Saefthinge

Dialect:

Gelukkig zijn er mensen zoals George Sponselee en Ed Steijns die het dialect uit het Land van Hulst voor het nageslacht vastleggen. Zelf weet ik het meeste van het Klaosters. Heel anders dan het ‘Ulsters’ of het Steens of het Klings. Carlo Buysrogge (Buisgrof uit de Meulenstraot) wees mij er terecht op dat mijn schrijfwijze van het Klaosters (moet Klôôsters zijn) zo fout as enen is: “Het is niet Klaosters….maar Klôôsters… Da’ zoude’ gij van d’n Groenendijk toch moeten weten! N’n anderen van daor! Verander ‘ut moar gauw op ‘ouw sait.” IJ e d’overschot van helijk vaneihen, maar de officiële schrijfwijze is niet echt gemakkelijk, daor moej voor deurheleert en. Ik schrijf dus maar op wat ik mezelf hoor zeggen.
Hoe het echt moet: “Ge kun nie’ alles weten ih, ôôk al kom’de van Klôôster. Moar de mensen moeten van’eigen nie’ goan dinken da’ ut Klooster is. Ik za’n t’er op zetten dagge’ ut gezêêt èt. Kom’ de gij uit de Meule’straot? Saluut ih!”, aldus de schrijfles van Carlo.

Het dialect van den overkant (De Bevelanden, Walcheren) is natuurlijk nog een heel ander verhaal: zie hiervoor De Zeeuwse Taele.

Hoe het Klaosters klinkt, is te horen op de CD’s van volksmuziekgroep Ambras met eigen werk -‘Van Verre gekomen’ (“Jao, uit ‘t land van Klaoster kommen wij allemaol”)-, over het Verdronken Land van Saeftinghe -‘Miel de Piel’ (de eend Miel dus)-, oude liedjes uit de streek en natuurlijk ook een eigen versie van ‘Het Dorp’ in het Klaosters.

Ambras bestaat uit Piet Schjès (Scheerders), Jos Neef (Neve) en de mannen van Van Bellen (Hans en Rob, van vroeger op den Groenendijk tegenover de kerk).

Het Dorp in het Klaosters gaat zo: Ier keuj luisteren naor eel da spel

Lest vonne kik een ouwe kaort
mee daarop de Waoterstraot
een pjèrd, een kaar, een boerenstee
aoge baomen nog opzaai
der liepen muttes in de waai
en op t’enden een cafe
Knapaf, zo noemden ze het toen
ge kost er kaorten mee of zonder roem
en puiten, pieren, pieken
en mee te kermes ieder blaai
koste bij Kriekaort op de waai
mee pijl en boog naor pluimkes schieten

Meer Zeeuws-Vlamingen en info over Zeeuws Vlaanderen op Internet:

• Informatie Zeeland
• Dorpsraad Kloosterzande
• vv Hontenisse
• Molenstraatfeesten.nl – De Meulenstraotfeesten op Klôôster
• Kerckhaert Horsehoes – Vogelwaarde
• Morres Meubel Hulst
• Jeugdcircus Reinardi Hulst
• Camere van Rhetorica “St. Jan ten Steene” – Amateur Toneelvereniging
• Volkstheater De Scheldegalm – De toneelmannen van Klôôster
• De familie Menu
• Aok van de familie Menu: het recept voor stroopkokienen. Lappo, op de plattebuiskachel

HOEZO ACHTERGEBLEVEN, HOEZO GRENSGEVAL? (Romain van Damme in BN/DeStem van zaterdag 19 juni 1999):

Als student pakte ik vrijwel iedere zondagavond de ‘Breda-bus’. Richting Nederland via België. Hulst, Nieuw-Namen, Kieldrecht, Antwerpen, Wernhout, Zundert, Breda. Het was nog de tijd van de tweebaanswegen. Soms ging ik ook op maandagochtend. Maar die bus zat altijd stampvol met Zeeuws-Vlamingen die anderhalf tot twee uur hadden om een weekendje stappen uit hun duffe koppen te krijgen. Ach, het was altijd een gezellige trip. Het hoorde erbij. En vrijdags weer terug naar je eigen landje, zoals dat zo mooi bezongen wordt in het Zeeuws-Vlaamse volkslied. Meestal ook met de ‘Breda-bus’ of anders liftend tot in Kruiningen en daar de boot pakken. Nee, niet de pont. Dat doen de toeristen.
Chauvinistisch? Tikkeltje wel. Geboren en getogen op ‘de Koewacht’, een grensgeval, maar wel een echte Zeeuws-Vlaming. Wonend in een stukje Nederland. Dat moest je daar in Nederland altijd uitleggen: dat het GEEN Belgie was. Nou ja, ze dachten maar.

OVERKANTERS

Het werd wat anders als die ‘Ollanders’ denigrerend spraken over Zeeuws-Vlaanderen. Doen ze trouwens nog. Achtergebleven gebied waar geen treinen rijden, waar je zowat alle comfort en beschaving mist. Het is ook altijd gebruikt in die ellenlange en overbodige discussie over de vaste oeververbinding. Het was zelfs een stokpaardje van veel provinciale bestuurders: haal Zeeuws Vlaanderen uit het isolement. Wat een onzin.
Dat werd dus altijd gezegd door de ‘overkanters’. De mensen die niet in Zeeuws-Vlaanderen wonen en er geen flauw benul van hebben hoe Zeeuws-Vlaanderen is. Hoezo isolement? Hoezo achtergebleven gebied?
Schouwburgen, bioscopen, ziekenhuizen, scholen, het was er allemaal. Ook nu nog trouwens, zij het vaak in gefuseerde vorm. Televisie en radio spugen ook in Zeeuws-Vlaanderen al heel lang zin en onzin uit. En… laat maar, sosm word je er zo moe van.
Denk trouwens eens aan Antwerpen, Gent en Brugge. Prachtige en bruisende steden binnen Zeeuws-Vlaams handbereik. Vliegveld Zaventem op een steenworp afstand. Brussel? Een uurtje. Ik ging kijken naar het voetbal in Lokeren en Beveren, of Club Brugge. Keuze genoeg. Zeeuws-Vlaanderen als de poort van Europa.

BUFFER

De Westerschelde als barrière? Nooit zo gevoeld. Integendeel. Een welkome buffer tegen al dat lawaai uit Holland. Als je op de boot zit, is het net of je thuiskomt. Klinkt dat misschien iets te sentimenteel? Kan best, maar dat gevoel is er wel. Nog altijd. En dan moeten we straks door die tunnel. Voor wie eigenlijk? Om er goede sier mee te maken? Moet Nederland weer eens laten zien wat er allemaal op het gebied van waterbouwkunde kan? Want let op: pas dan zal een deel van Zeeuws-Vlaanderen in een isolement gedrukt worden. Woon in Breskens en je wilt even met de auto naar Vlissingen. Moet je eerst naar Terneuzen, de tunnel in en vervolgens weer linksaf richting Vlissingen dat je vanuit Breskens ziet liggen.
Goede reis.

Overigens is er met de aanleg van de Westerscheldetunnel nog geen einde aan de vooruitgang gekomen. In 2003 nemen we namelijk ‘Afscheid van Hontenisse’: Hontenisse bestaat dan niet meer als zelfstandige gemeente. Wij meugen bij ‘Ulst kommen, sodus wij zittem hoet. Wie nog even terug wil kijken: bij Van Heyt (Van Geyt, Steenstraat 20, Hulst) is te verkrijgen ‘Afscheid van Hontenisse. Een schitterend kijk- en leesboek’ van Manuel Eijsackers en George Sponselee.

terug naar het Grenslandpad in Zeeuws-Vlaanderen

Het Grenslandpad

begint in Noord Brabant, in Valkenswaard. Behalve het stuk vanaf Bergen op Zoom naar Zeeuws Vlaanderen hebben we gelopen:

– 30 December 2001: Nispen – Bergen op Zoom (15 km): Langs De Spillebeek en De Zoom. Het laatste stuk (vanaf Wouwse Plantage) loopt over de GR5a. Het was dus niet de eerste keer dat we hier liepen. Weer een hoop golfballen gezien.
– 16 februari 2002: Schijf – Nispen (9 km): Hoog water bij het Rozenven zodat het niet mogelijk was om langs het ven te lopen. Weg vervolgd over een pad verder het bos in. Vlak voor Nispen aantal borden gezien richting “IJsboerderij”. Wat is een IJsboerderij?
– 5 mei 2004: Rijsbergen – Schijf (15 km): Laatste stuk van het Grenslandpad voor ons. In Rijsbergen blijkt ons boekje nog niet op de hoogte te zijn van een nieuwe wijk. Langs een Trappistenklooster met een wel erg moderne ingang.
– 11 april 2004: Landgoed Valkenberg – Rijsbergen (20 km): Strijbeeksche Heide. Afslag gemist en daardoor extra rondje Goudbergseven gemaakt. Door het Markdal met veel fietsers op eerste Paasdag. Op het stuk Rijsbergse Baan – Markbrug afgesloten nieuw hek met prikkeldraad aan weerskanten waar je toch echt langs moet om de route te vervolgen. Lijkt stukje over grondgebied boerderij waar eigenaar niet meer zo blij is met wandelaars. Gelukkig geen hond als extra bewaking. Verbaasd over cabines van een skilift en buiten staande ski’s bij een café-restaurant/manege in de buurt van Galder. Over de snelweg Breda – Antwerpen heen met uitzicht op de werkzaamheden voor de nieuwe HSL-lijn.
– 28 december 2003: Looneind (bij Alphen) – Landgoed Valkenberg (18 km): Bijna helemaal door het bos. De route bij recreatieplas ‘t Zand anders dan in ons boekje. Het vege lijf moeten redden daar ook voor kudde als jagers verkleedde ruiters in volle galop en omringd door (kudde, zwerm?) honden. Chaamsche bossen en Ulvenhoutse Bos.
– 30 april 2003: Landgoed De Utrecht – Looneind (bij Alphen) (23 km): Bosrijke wandeling, grotendeels onverhard: Gorp en Rovert, Regte Heide.
– 22 November 1998: Veldhoven – Landgoed De Utrecht (30 km.)): prachtige wandeling door de mooiste natuurgebieden van Noord-Brabant. Bezoekje aan D’n Bokkenrijder aan te bevelen.
– 2 Maart 2003: Valkenswaard – Veldhoven (12 km.)): Het Grenslandpad begint voor de kerk op de markt. Vandaag Kermis en Carnaval in Valkenswaard. Je zou voor minder de bossen invluchten. Door het Dommeldal met aan het begin twee scharrelvarkens en met IVN-bordjes (en stukje fietsroute ‘De Contente Mens’) naar Veldhoven.

© Ton & Polle de Maagt 1997-2014 Last updated on June 3rd 2014